Chất lượng bầu cử là chất lượng dân biểu

Dạ Lãm (Dịch)

Báo cáo Vai trò của Quốc Hội trong việc hoàn thiện cơ chế quản trị quốc gia – “The Role of Parliament in Promoting Good Governance” của Ủy Ban Kinh Tế Châu Phi thuộc Liên Hiệp Quốc là một báo cáo có nhiều giá trị tổng hợp và ghi nhận những thành tố quan trọng và chính yếu nhất của cơ quan dân biểu để hình thành nên một thể chế dân chủ hoạt động tốt. Nhân ngày 22/05 là ngày bầu cử quốc hội toàn quốc tại Việt Nam, Luật Khoa tạp chí xin gửi đến bạn đọc một vài trích đoạn dịch của báo cáo.  

Đây cũng là lời nhắn nhủ của Luật Khoa đến các độc giả Việt Nam. Hãy thận trọng với lá phiếu của mình. Và nếu bạn nhận thấy rằng mình không nắm bắt bất kỳ thông tin gì về các ứng cử viên, chương trình hành động và các ứng cử viên cũng không có lời hứa nào với cử tri của họ; hãy mạnh dạn không tham gia bầu cử.

—

“Chất lượng quy trình bầu cử là chất lượng dân biểu

…Để hệ thống nghị viện, quốc hội có thể thực sự đóng vai trò đại diện cho quyền lực của quần chúng nhân dân, những cuộc bầu cử phổ thông cần phải bảo đảm tính tự do và công bằng. Công dân phải có thông tin về quá trình nghị viện hoạt động, pháp luật và chính sách được ban hành, và phải được tham gia vào các cuộc đối thoại tiếp tục tiếp diễn với các dân biểu trong suốt thời gian nhiệm kỳ.

Chất lượng cuộc bầu cử quyết định liệu đại biểu dân cử có thể hoàn thành nhiệm vụ khó khăn của mình hay không, đặc biệt là vai trò đại diện. Tự do, công bằng và minh bạch trong bầu cử đại biểu quốc hội có tính then chốt để xây dựng một cơ quan dân biểu đáng tin cậy với đầy đủ trách nhiệm giải trình. Nghị viện/ Quốc hội được bầu ra một cách dân chủ là tiếng nói đích thực duy nhất của nhân dân và việc giải trình trước người dân là nguyên tắc chủ yếu cơ bản của hệ thống dân chủ.

Trong quá trình dân chủ hóa gần đây đang diễn ra ở châu Phi kể từ đầu những năm 1990, công dân, chính phủ và các thủ lĩnh chính trị đang tiếp tục cho thấy sự tiến bộ của mình trên con đường xây dựng một nền dân chủ hoàn thiện chính thức. Nói chung, nhờ những cải cách pháp lý được thực hiện trong vài năm qua và sự cải thiện khuôn khổ pháp lý của các nước, hầu hết các chiến dịch bầu cử có tính mở và cạnh tranh. Trong một số trường hợp, các cuộc bầu cử  đáp ứng hầu hết các tiêu chuẩn quốc tế về bầu cử dân chủ, cả trong bầu cử quốc hội lẫn bầu cử tổng thống. Tuy nhiên, cần thiết phải nỗ lực nhiều hơn nữa để cải thiện tính minh bạch của quá trình bầu cử, và người dân tiếp tục đòi hỏi sự cởi mở hơn từ các định chế liên quan đến thủ tục hành chính trong bầu cử.

Người dân tại Châu Phi xếp hàng trong một kỳ bầu cử. Ảnh: ABC

Sự đa dạng đảng phái chính trị tăng cường hiệu quả của cơ quan đại diện

Một trong những yếu tố tiên quyết chi phối hiệu suất của nghị viện mỗi quốc gia là chất lượng của đại biểu và hiệu quả của đảng phái chính trị của họ. Các đảng chính trị có vai trò sống còn trong bất kỳ nền dân chủ đại diện nào, chúng cung cấp phương tiện chính yếu để đạt được lợi ích của công dân, và hình thành nên những lựa chọn chính trị trong các cuộc bầu cử. Trong hầu hết các chính thể đại diện trên toàn thế giới, có một khoảng cách giữa các nhánh quyền lực đòi hỏi một cơ quan cần phải điều hành sao cho có hiệu quả, cũng như các chính trị gia phải sẵn lòng hoặc phải có khả năng để sử dụng những quyền lực này. Như vậy, các nghị viện/quốc hội không chỉ đơn giản vận hành và cho kết quả. Chức năng và tính hiệu quả của chúng được quyết định chủ yếu bởi bối cảnh hình thành mà đặc biệt là bối cảnh chính trị. [Ở châu Phi, di sản của một đảng thống trị duy nhất và liên tục trong hệ thống đa đảng đang tiếp tục vận hành và tạo nên hiệu suất cho các nghị viện châu Phi].

Banner kêu gọi bầu cử cho kỳ bầu cử ngày 22/5/2016 tại Việt Nam.

Ở nhiều quốc gia, chức năng của cơ quan đại diện thường được quy định trong hiến pháp hay trong các đạo luật về quốc hội của mỗi nước. Trong đó, [liêm chính] (integrity) là một trong những phương diện quan trọng đối với các nghị sĩ. Ví dụ như ở Canada, các nghị sĩ phải đồng ý rằng “ công việc ở quốc hội là một công việc dựa vào niềm tin công cộng (public trust)”, và cần “duy trì  niềm tin cũng như sự tín nhiệm của công chúng đối với sự liêm chính của họ”, “bảo đảm với công chúng rằng các nghị sĩ luôn đặt lợi ích công lên trên lợi ích cá nhân”. Là một trong những cơ quan chính của bộ máy nhà nước, chức năng của nghị viện gắn liền với hệ thống kiểm tra và cân bằng chung. Về tổng quát, bất kỳ quốc hội (nghị viện) nào trên thế giới cũng phải thực hiện ba chức năng chính, đó là: lập pháp, đại diện, và giám sát.”

Còn tiếp

Dịch từ: The Role of Parliament in Promoting Good Governance, Phòng Hành chính và Quản trị Công, Ủy Ban Kinh tế Châu Phi của Liên Hiệp Quốc