Dưới thời Trump, Tối cao Pháp viện sẽ vẫn ổn

Nhiệm kỳ tổng thống của Donald Trump, cộng với Thượng viện và Hạ viện mới, có nhiều khả năng mang lại thay đổi đáng kể trong luật liên bang. Nhưng về Tối cao Pháp viện, dù đáng ngạc nhiên, tính liên tục và ổn định của nó sẽ được duy trì nhiều hơn những gì giới bảo thủ hi vọng và giới cấp tiến lo ngại.\

• Nguyễn Thị Hường, dịch từ Don’t Expect the Supreme Court to Change Much; Cass R. Sunstein; Bloomberg; 9 tháng 11 năm 2016

Nếu điều chúng ta dự đoán trở thành hiện thực, Trump sẽ tìm một người thay thế Thẩm phán Antonin Scalia, nhưng Tối cao Pháp viện sẽ vẫn trông giống như thời điểm trước khi Thẩm phán Scalia qua đời vào tháng 2: 4 thẩm phán xu hướng cấp tiến (Ruth Bader Ginsburg, Stephen Breyer, Elena Kagan, và Sonia Sotomayor); 2 thẩm phán bảo thủ ôn hòa (John Roberts và Anthony Kennedy); và 3 thẩm phán xu hướng bảo thủ (Clarence Thomas, Samuel Alito, và thẩm phán mới).

Cái chết của Thẩm phán thành viên Tối Cao Pháp Viện Justice Antonin từng khiến nhiều người lo ngại / kỳ vọng vào một hình ảnh Pháp viện mới. (Ảnh: Mark Avery/Orange County Register/ZUMA Press)

Điều này có nghĩa là phân bổ về ý thức hệ sẽ không khác với Pháp viện đã từng bảo vệ Obamacare và yêu cầu các tiểu bang phải thừa nhận hôn nhân đồng tính. Tối cao Pháp Viện sẽ vẫn có sự góp mặt của 5 thẩm phán gạo cội – tức chiếm đa số của Tối cao Pháp Viện – những người đã từng bỏ phiếu duy trì chương trình tạo điều kiện cho các nhóm thiểu số dễ bị phân biệt đối xử trong giáo dục và tuyển dụng (affirmative action) và vô hiệu hóa hạn chế về quyền phá thai.

Một Tối cao Pháp viện như thế sẽ không cho phép cơ quan hành pháp do Đảng Cộng hòa chi phối muốn làm gì thì làm. Pháp viện sẽ khẳng định một cách cương quyết nền pháp quyền. Và sẽ khó có khả năng Pháp viện xoay chuyển sang xu thế chính trị mới.

Tất nhiên, tình thế sẽ rất khác nếu Tổng thống tân cử Trump có thể thay thế một trong các thẩm phán cấp tiến. Cả Ginsburg (83 tuổi) và Breyer (78) đều không phải trẻ trung gì. Nhưng cả hai người có vẻ khỏe mạnh; và không có gì đáng ngạc nhiên nếu họ tiếp tục phục vụ thêm 4 năm nữa.

Vẫn không thể loại trừ khả năng một trong số họ từ chức. Khi đó, các thay đổi đáng kể là hoàn toàn khả dĩ. Nhưng có thể là không quá nhiều.

Một lý do nằm ở tư tưởng tôn trọng án lệ. Thẩm phán Hoa Kỳ thường dè dặt trong việc can thiệp thay đổi các phán quyết trước đó của tòa án, kể cả khi họ bất đồng với những phán quyết đó. Với nguyên tắc pháp lý này, liệu một đa số mới trong tòa án có thực sự muốn tuyên bố, ví dụ, vào năm 2018, rằng các tiểu bang có thể cấm hôn nhân đồng tính, sau nhiều năm phủ nhận? Điều này rất khó xảy ra: Một sự đảo ngược đột ngột về đường hướng như vậy sẽ làm phật lòng kỳ vọng chung của xã hội, và sẽ khiến luật pháp Hoa Kỳ vừa có vẻ thiếu ổn định, vừa mang tính chính trị rất vụng về.

Liệu một Pháp viện dưới thời Trump sẽ muốn bãi bỏ bản án Roe v. Wade,  vốn đã trở thành quy chuẩn pháp lý của toàn liên bang Hoa Kỳ từ tận năm 1973, và như vậy cho phép các tiểu bang cấm đoán việc phá thai? Xét về sự chống đối nạo phá thai mạnh mẽ trong giới bảo thủ, điều này có thể xảy ra. Nhưng thẩm phán không phải chính trị gia, và một lần nữa, họ không muốn tỏ ra rằng họ là những người gây nên sự mất ổn định cho luật hiến pháp Hoa Kỳ. Bất kỳ nhóm đa số nào tại Tối cao Pháp viện sẽ phải ngần ngại trước khi quyết định một vấn đề hệ trọng.

Liệu một tòa án bao gồm Alito, Roberts, Kennedy, Thomas, và một hoặc hai thẩm phán do Trump bổ nhiệm, sẽ sẵn sàng nới rộng quyền lực của chế định Tổng thống? Không đời nào chuyện đó xảy ra. Các thẩm phán bảo thủ đương nhiệm đã từng bày tỏ sự hoài nghi đáng kể về thẩm quyền quá rộng lớn của nhánh hành pháp hiện tại. Họ sẽ không chuyển hướng đột ngột chỉ vì tổng thống tân cử là người thuộc Đảng Cộng hòa.

Cơ cấu và xu hướng của Tối cao Pháp Viện Hoa Kỳ sẽ không thay đổi đáng kể dù Tổng thống Tân cử Trump đề cử ai vào vị trí trống còn lại đi chăng nữa. Ảnh: Salon.

Còn một điểm nữa phổ quát hơn. Nhiều thẩm phán (và đặc biệt là Roberts) tin vào “Chủ nghĩa tòa án can thiệp tối thiểu” (“judicial minimalism”). Họ thích tập trung vào tình huống và sự thật của từng vụ án cụ thể. Bên cạnh việc tôn trọng các phán quyết trước đó, họ thích đi từng bước nhỏ và ghét cay ghét đắng các xu hướng pháp lý bạo dạn hoặc theo đuổi những lý thuyết tầm vóc.

Một ví dụ điển hình: Vào những năm 70, nhiều người cấp tiến đã khiếp sợ khi Tổng thống Richard Nixon ở vào vị thế có thể chuyển hóa tòa án vốn nghiêng về cánh tả chút đỉnh, do Earl Warren lãnh đạo, và bổ nhiệm không dưới 4 thẩm phán bảo thủ theo “chủ nghĩa giải thích pháp luật khắt khe” (“strict constructionists”). Và tất nhiên, “Tòa Nixon”, một cái tên thi thoảng được gọi để chỉ Tối cao Pháp viện Hoa Kỳ, đã liên tiếp khiến cánh tả thất vọng. Nó đã chặn đứng xu thế thừa nhận các quyền về trợ cấp xã hội, không mở rộng các quyền của bị cáo hình sự cũng như từ chối thừa nhận quyền hiến định về giáo dục.

Nhưng cả thời kỳ đó đã được miêu tả một cách thích đáng là “cuộc phản cách mạng không có thật”. Sự thật là “Tòa Nixon” tôn trọng những quyết định của các thẩm phán tiền nhiệm. Tối cao Pháp viện thời kỳ này vẫn tin rằng cam kết về nhà nước pháp quyền đòi hỏi sự khiêm tốn và tôn trọng quá khứ. Hầu hết án lệ vẫn được gìn giữ, ngay cả khi Pháp viện từ chối phát triển thêm từ nền tảng các án lệ đó.

Đúng là với các thay đổi về thành viên của tòa án, chúng ta sẽ có thể chứng kiến một số chuyển hướng tịnh tiến trong hệ thống pháp luật Hoa Kỳ, bao gồm mở rộng quyền sở hữu súng, tăng cường bảo vệ quảng cáo thương mại và nhiều hạn chế mới về quyền lực của các cơ quan lập quy. Nhưng trong bốn năm tới, khả năng rất cao rằng luật hiến pháp Hoa Kỳ sẽ không có thay đổi gì đáng kể cả./.