Andrew Weissmann, “Gia Cát Lượng” của công tố viên đặc biệt đang điều tra Donald Trump

59 tuổi, có hai bằng đại học Ivy League, và là kẻ thù của một cơ số các sát thủ chuyên nghiệp và trùm mafia New York. Đó là Andrew Weissmann, luật sư, “cánh tay mặt” của công tố viên đặc biệt Robert Mueller. Và là người Donald Trump nên e sợ.

• Trâm Huyền lược dịch từ “Andrew Weissmann, Mueller’s Legal Pit Bull” của tác giả Matt Flegenheimer đăng trên bản điện tử báo The New York Times ngày 31/10/2017. Cách dòng của người dịch.

Mục tiêu đang bị kết án khi đó là một ông trùm của thành phố New York – nói năng bình dân nhưng kín kẽ, rất thu hút báo giới trong thành phố, và luôn đòi hỏi sự trung thành tuyệt đối của đám đàn em.

Ông ta là Vincent Gigante. Một kẻ đã thâu tóm quyền lực trong vai trò đầu sỏ của gia đình mafia Genovese. Và bây giờ thì ông ta đang giả điên giả khùng để có thể che dấu tội lỗi của mình.

Có duy nhất một vị công tố viên đến từ khu Brooklyn là sẵn sàng xử lý trọn gói ông trùm này, bằng cách sử dụng các nhân chứng đã được thuyết phục hợp tác với cảnh sát.

“Hắn ta không thể ngăn cản mọi người khác nói về hắn,” Vị công tố viên, Andrew Weissmann, phân tích về bị cáo Gigante, trong phần trình bày với bồi thẩm đoàn trong phiên tòa năm 1997 xử một trong những vụ án đình đám đã làm nên danh tiếng vị công tố viên này. “Khi bạn phải điều hành một tổ chức lớn, bạn không thể xóa bản thân mình khỏi tâm trí, và quan trọng hơn là khỏi miệng lưỡi của những kẻ cùng băng dưới quyền.”

Hai thập niên sau, ông Weissmann giờ đang tập trung chú ý vào một băng nhóm còn đình đám hơn băng nhóm mafia New York hồi trước.

Weissmann là “cánh tay mặt” của công tố viên đặc biệt Robert S. Mueller III trong cuộc điều tra đặc biệt về nghi vấn Nga can thiệp vào cuộc bầu cử năm 2016 tại Mỹ, và về các mối liên kết có thể có với chiến dịch tranh cử của Tổng thống đương nhiệm Donald Trump.

Điều đặc biệt ở đây là, Weissmann là một tay cự phách trong việc thuyết phục các bị cáo trở thành các nhân chứng cộng tác với bên công tố. Ông ta thường làm được việc này bằng cách sử dụng óc chiến lược tài giỏi của bản thân, hoặc bằng cách tích cực gây sức ép lên các bị cáo. Tùy vào việc bạn nhìn từ bên nào của vụ việc.

Không rõ là Tổng thống Trump và các trợ tá có sợ Weissmann hay không. Nhưng cả các cựu đồng nghiệp lẫn cựu địch thủ của Weissmann đều đồng ý: Trump và bộ hạ nên biết sợ vị công tố viên này.

“Tôi không phải người ủng hộ Trump. Nhưng thẳng thắn mà nói, tôi không nghĩ ra được cặp đôi nào xứng đáng với nhau hơn cặp Andrew Weissmann và Donald Trump.” Dan Cogdell bình luận. Ông là một luật sư bào chữa từng chạm trán Weissmann khi Weissmann tham gia nhóm công tố liên bang đặc biệt xử lý vụ bê bối Enron hồi đầu những năm 2000.

Trong khi công tố viên đặc biệt Mueller là gương mặt nghiêm nghị đại diện cho nhóm công tố điều tra thì luật sư Weissmann, 59 tuổi, chính là trái tim của cả nhóm.

Andrew Weissmann, thứ hai từ trái sang, cùng đội công tố viên bên ngoài tòa án hồi tháng 9 vừa qua. Ảnh: Al Drago/The New York Times.

Ông là một con người ham sách vở. Một “con chó ngao” trong giới luật sư Mỹ với hai bằng đại học từ các trường nhóm Ivy League. Một người thích uống rượu Gin và cocktail Martini, thích nghe nhạc cổ điển, và có một danh sách dài các kẻ cựu thù bao gồm cả những kẻ sát nhân chuyên nghiệp và giới tội phạm cổ cồn trắng.

Làm việc dưới quyền ông Mueller, vốn là sếp cũ của Weissmann khi ông còn là luật sư trưởng của Cục Điều tra Liên bang Mỹ (FBI), Weissmann đang nắm vai trò tiên phong trong việc truy tố Paul Manafort, cựu trưởng ban điều hành chiến dịch tranh cử tổng thống của ông Trump.

Quyết định truy tố Manafort với nhiều tội danh, bao gồm tội âm mưu chống lại nước Mỹ, đã làm rúng động thủ đô Washington thứ hai vừa qua, và là dấu hiệu rõ ràng cho thấy nhóm điều tra đặc biệt của ông Mueller đang chơi “rắn” tới mức nào.

Hôm thứ hai vừa rồi người ta nhìn thấy luật sư Weissmann tại phiên tòa đầu tiên của vụ việc tại Washington. Ông ta xuất hiện với một nụ cười nhẹ nhàng trong lúc tán dóc với luật sư của ông Manafort vào giờ giải lao giữa phiên tòa.

Bạn bè của Weissmann miêu tả ông là một con người quyết liệt, sẵn sàng ‘chơi tới bến’, nhưng cốt lõi vẫn là một con người công bằng. Ông được xem là một chiến lược gia pháp lý đầy sáng tạo, với một đức tính “cuồng công việc” không nên bị nhầm lẫn là cuồng tới mức bất cần tất cả.

Bạn bè Weissmann cho rằng ông là một dạng công tố viên mà họ muốn có nếu như người thân của họ bị kết án oan. Tuy nhiên nếu những người thân đó thực sự đã phạm tội, họ sẽ rất lo sợ nếu có một công tố viên như Weissmann.

“Nếu như đúng là có gì đó khuất tất, anh ấy sẽ tìm ra được,” Katya Jestin, một cựu đồng nghiệp của Weissmann tại văn phòng công tố Quận Đông New York, nhận xét. Bà cho rằng Weissmann có tư cách đạo đức không thể nào chê. “Nếu thật sự không có gì, anh ấy sẽ không làm cái việc ngụy tạo cho thành có.”

Tuy nhiên nhiều luật sư bào chữa khác thì phàn nàn về thứ mà họ gọi là phong cách “sắt máu” của Weissmann. Một phong cách được định hình trong thời gian Weissmann xử lý đám mafia ở Brooklyn, và đã được trui rèn thêm trong quá trình Weissmann làm việc trong nhóm công tố viên phụ trách truy tố vụ bê bối Enron.

Phong cách đó của Weissmann đã để lại một di sản thắng thua có đủ: một vài vụ kết án thành công, một vài vụ kết án bị tòa cấp trên bác, và một lần thất bại lớn trên Tối cao Pháp viện khi bị toàn bộ các thẩm phán bác án.

Chính Weissmann và đội công tố viên liên bang của ông đã làm cả thành phố Houston bang Texas choáng váng khi họ quyết định khởi tố người vợ của giám đốc tài chính công ty Enron với tội danh gian lận thuế. Mục đích chính là để gây sức ép bắt vị giám đốc tài chính này trở thành nhân chứng hợp tác với bên điều tra liên bang. Vị giám đốc đó cuối cùng đã trở thành một trong những nhân chứng quan trọng nhất cho thành công của bên công tố.

Chính Weissmann là người đạo diễn vụ bất ngờ khám xét lúc rạng sáng nhà riêng của ông Manafort tại bang Virginia hồi tháng 7 vừa rồi, khi nhân viên điều tra liên bang bẻ khóa xông vào nhà Manafort trong khi mấy công tố viên thông báo cho Manafort rằng họ dự định sẽ truy tố ông ta.

Trong khi công tố viên đặc biệt Mueller từ bao lâu nay vẫn được xem là “kẻ thủ ác đầu têu” trong mắt những đồng minh của Tổng thống Trump, và trong mắt giới truyền thông phe bảo thủ tại Mỹ, thì gần đây hơn đã có thêm các nỗ lực công kích luật sư Weissmann.

Nhiều tháng qua, những người bảo vệ cho ông Trump đã tìm cách thu hút sự chú ý của công luận vào việc ông Weissmann từng đóng góp hàng trăm nghìn đô-la cho đảng Dân chủ. Nhiều khoản đóng góp đó là dành cho các chiến dịch tranh cử của cựu Tổng thống Barack Obama.

Thế rồi, đùng một phát, vụ khám xét bất ngờ tại nhà Manafort diễn ra – một nước cờ mang đầy phong cách Weissmann, cả những người mến mộ và những người phê phán Weissmann đều nhận ra điều đó. Nước cờ đó như thể dấu chữ Z mà nhân vật kỵ sĩ chống tội phạm Zorro thường để lại mỗi khi hành hiệp.

“Có một cái tên phải để ý,” phát thanh viên của một kênh radio bảo thủ Rush Limbaugh cảnh báo người nghe của mình tuần qua khi ông ta thuật lại “biện pháp đe dọa” của bên công tố nhà nước. “Chính là Weissmann.”

Andrew Weissmann. Ảnh: Bloomberg.

Truy tố các trùm băng đảng

Bên công tố và bên tội phạm khó mà nằm chung giường một cách vui vẻ với nhau. Tuy nhiên, liên minh đó đã được hình thành trong một vụ án mấy chục năm trước của Weissmann.

Một bên bàn là luật sư Weissmann, tốt nghiệp đại học Princeton, con trai của một nhà tâm lý học và một nhà khoa học – người từng được lưu danh là đã có công giúp sáng tạo ra chất liệu hóa dược liposome.

Bên kia bàn là Salvatore Gravano, một tay sát thủ có biệt danh Bò Mộng Sammy, một người đã quyết định trở thành chỉ điểm cho bên công tố.

Weissmann và đội công tố của ông đã dùng Gravano làm một đồng minh đặc biệt hiệu quả trong các nỗ lực truy tố các trùm băng đảng New York của họ.

Trong vụ truy tố ông trùm Gigante, Weissmann và đồng nghiệp tận dụng lời khai của Gravano làm một phần quan trọng giúp phản bác thành công lời bào chữa dựa trên bệnh điên khùng của Gigante.

Gigante, hỗn danh Oddfather, nổi tiếng có thói quen lang thang khu Greenwich Village trong khi mặc trên người một tấm áo choàng tắm và đồ ngủ, vừa đi vừa lảm nhảm một mình, tạo ra một hình ảnh giả tạo là ông ta không có khả năng tư duy bình thường và không hiểu chuyện gì trên đời.

“Tao đã đầu tư rất nhiều năm qua vào cái màn giả điên đó,” Gravano thuật lại một lời nói của Gigante trong một phiên xử.

Luật sư Weissmann, người từ chối trả lời phỏng vấn cho bài báo này, thì tìm cách chỉ ra cho bồi thẩm đoàn một chi tiết khác: tấm áo choàng tắm mà ông trùm Gigante sử dụng đã được lựa chọn một cách có chủ đích: khi đi ra ngoài, ông ta mặc những tấm áo choàng tắm bẩn rách, nhưng ở nhà ông ta lại dùng những chiếc sạch sẽ.

“Bọn họ tôn trọng Weissmann,” George A. Stamboulidis, từng là đồng đội trên công đường với Weissmann, kể về ông ta và những nhân chứng từ giới tội phạm mà họ từng làm việc cùng. “Anh ấy rất thông minh và thẳng thừng, nhưng cũng rất biết cách đọc người khác. Mối quan hệ giữa anh ấy và nhân chứng thuộc giới tội phạm thật sự là một mối quan hệ dựa trên sự tôn trọng lẫn nhau.”

Geoffrey S. Mearns, một cựu công tố viên của văn phòng công tố Quận Đông thành phố New York, người bây giờ là chủ tịch trường đại học Ball State tại bang Indiana, thì cho rằng cá tính của Weissmann phản chiếu cá tính của cả phòng công tố Quận Đông – một nhóm luật sư “gan bằng trời”, nhưng luôn mang một nỗi ám ảnh rằng họ phải chứng minh giá trị của bản thân trong một khu vực vốn có một văn phòng công tố khác thường được xem là danh giá hơn: Văn phòng công tố Quận Nam New York ở khu Manhattan.

Chính việc rằng phòng công tố Quận Đông New York luôn chọn xử lý những tay tội phạm giết người đáng sợ nhất của thành phố, cũng là một chi tiết phải thu hút sự chú ý của người khác.

“Anh ấy đã được đào tạo trong một môi trường như thế, một môi trường mà tất cả chúng tôi đang truy đuổi những tên trùm băng đảng hoạt động lâu năm,” ông Mearns bình luận. “Anh ấy được huấn luyện để trở thành một công tố viên hung hăng.”

“Tôi đếch uống nước suối Evian”

Những người dân thành phố Houston lúc đó không hoan nghênh lắm những vị khách lạ đến từ văn phòng chính phủ liên bang, những kẻ vừa được cử đến Houston sau sự kiện công ty Enron sụp đổ để điều tra và truy tố các hành vi lừa đảo của công ty này.

“Một đám luật sư Bộ Tư pháp dân ngoại tỉnh, lưu manh, chuyên uống nước suối Evian”. Đó là cách báo Houston Chronicle miêu tả đội công tố liên bang trong vụ Enron.

Miêu tả đó là một sự xúc phạm, Weissmann nói với một phóng viên sau đó, vì “tôi có uống nước suối Evian đếch đâu.”

Chính thái độ phớt tỉnh đó giúp định hình phong thái của cả đội công tố nhà nước trong việc thực hiện công tác của họ. Weissmann ban đầu là phó đội, sau trở thành trưởng đội công tố. (Ông Mueller, khi đó là Giám đốc FBI, chính là người giúp thành lập đội công tố này).

Andrew Weissmann, bên trái, năm 2002. Ảnh: James Nielsen/Getty Images.

Đội công tố Enron đã có nhiều thành công: cho dù có rất ít tiền lệ có liên quan cho vụ điều tra gian lận tài chính phức tạp này, đội công tố liên bang vẫn kết án thành công và đưa vào nhà giam được gần như toàn bộ các thành viên chóp bu của công ty Enron.

Chính Weissmann được ghi nhận vai trò chính trong việc quyết định lần theo một đầu mối mà Weissmann có linh cảm sẽ dẫn đến thành công: Ben F. Glisan Jr., cựu thủ quỹ của Enron.

Glisan vốn đã chấp nhận tội danh và từ chối hợp tác với bên điều tra. Weissmann thì cho là Glisan có khả năng nói nhiều hơn nữa. Đội cảnh sát Bộ Tư pháp bèn vô tù ‘lượm’ Glisan ra cho Weissmann tra hỏi trước một đại bồi thẩm đoàn. Glisan trở thành một trong những nhân chứng quan trọng nhất của vụ việc.

Bên công tố liên bang ban đầu cũng đã truy tố thành công công ty kiểm toán Arthur Anderson, bên kiểm toán cho Enron, vì tội tiêu hủy trái phép các giấy tờ kiểm toán cho Enron. Nhóm công tố cáo buộc Arthur Anderson cản trở công lý.

Một số đồng nghiệp của Weissmann ca ngợi tính tháo vát và mưu lược pháp lý của ông ta. Còn bên luật sư đối địch thì cáo buộc Weissmann chuyên làm thái quá vấn đề, dẫn đến một số án bị tòa cao hơn bác bỏ.

Một trong những thất bại của nhóm công tố Enron chính là liên quan đến công ty kiểm toán Arthur Anderson: công ty này giành chiến thắng thuyết phục (toàn bộ các thẩm phán nghị án ủng hộ) tại Tối cao Pháp viện khi họ kháng cáo lên tòa này. Các thẩm phán đã xử thắng cho Arthur Anderson dựa vào một chi tiết kỹ thuật nhỏ: một lời hướng dẫn bồi thẩm đoàn từ thẩm phán tòa dưới được xác định là đã sai lầm về mặt pháp lý.

Dù gì thì ngay từ trước khi có quyết định đó của Tối cao Pháp viện, giới doanh nghiệp Mỹ đã phê phán đanh thép quyết định truy tố của bên công tố. Giới doanh nghiệp cho rằng chính việc đưa ra bản cáo trạng đó đã đủ “tử hình” công ty Arthur Anderson rồi.

“Rõ ràng là Weissmann luôn tạo ra không khí vụ việc khiến cho mọi người phải coi như là những ai đang bị điều tra chắc chắn phải có tội,” Tom Kirkendall, một luật sư bào chữa từ Houston từng đại diện cho nhiều thân chủ có liên quan đến Enron, nhìn nhận.

Danh tiếng đó đã đi theo Weissmann suốt nhiều năm qua. Một trong những người giúp tuyên truyền về danh tiếng đó nhiều nhất là một luật sư và tác giả tên là Sidney Powell. Bà Powell dạo này rất hay được những người ủng hộ Trump như Newt Gingrich nhắc đến. (Năm 2015, bà Powell phê bình ông Weissmann trong một bài báo trên báo The New York Observer – một tờ báo do Jared Kushner, con rể ông Trump, sở hữu – sau khi có quyết định bổ nhiệm ông Weissmann làm lãnh đạo phòng đặc trách về gian lận hình sự của Bộ Tư pháp.)

Nhưng những người thân cận với ông Weissmann – và một số trong những người đó vốn thường không có khuynh hướng xem trọng công việc của các công tố viên lắm – thì lại rất hăng hái bảo vệ tư cách đạo đức của ông ta.

Peter Neufield, một luật sư nhân quyền và là người sáng lập Dự án Vô tội (Innocence Project), ca ngợi phẩm chất mà ông Weissmann đã thể hiện trong thời gian ông ta làm việc cho FBI. Lúc đó cục này đang phải đối mặt với việc hàng loạt các án hình sự bị phát hiện đã sử dụng bằng chứng pháp y xét nghiệm lông tóc không có độ chính xác khoa học.

“Ông ấy nhận ra rằng đã có những sai sót của cục trong quá khứ,” ông Neufield thuật lại về quyết định của ông Weissmann: tiến hành thẩm tra lại hàng trăm các án hình sự đã xử vốn dựa vào các bằng chứng pháp y kém chính xác. “Ông ta đã chọn làm điều đó. Và nó thực sự có tác động thay đổi.”

Hồi năm 2013 khi cả ông Weissmann và ông Mueller rời FBI, có vẻ như là họ sẽ không còn dịp nào làm việc cùng nhau nữa.

Nhưng cái duyên của họ chưa dừng lại ở đó.

Adam Goldman đóng góp cho bài báo này. Kitty Bennett có đóng góp nghiên cứu.