Bill Clinton: Thời khắc của “Xét lại”

Một trong những điều nổi bật nhất của làn sóng cáo buộc các tội tấn công và sách nhiễu tình dục ở Mỹ trong những ngày qua không phải là vấn đề về con số.

• Quỳnh Vi lược dịch từ Bill Clinton: A Reckoning được đăng trên báo The Atlantic ngày 13/11/2017. Tiêu đề và tít phụ tiếng Việt do Ban Biên Tập Luật Khoa tạp chí đặt.

Nếu mỗi phụ nữ Mỹ bắt đầu nói về những điều mà bản thân đã từng trải nghiệm trong quá trình trưởng thành bình thường của một người đàn bà, thì có lẽ sẽ không bao giờ nói hết được. Mà cũng không phải là bởi do quyền lực của những gã đàn ông có liên quan: Lịch sử dạy chúng ta rằng, đối với đa số nam giới, khả năng sở hữu phụ nữ bằng tình dục không phá hoại gì đến quyền lực của họ cả; mà đó còn là mục đích của việc sở hữu quyền lực.

Điều nổi bật ở đây, là câu chuyện của những người phụ nữ này được người khác tin tưởng.

Đa số họ không hề có biên bản làm việc của cảnh sát, không có nhân chứng hay chứng cứ hữu thực. Rất nhiều người trong số họ kể lại những tình huống đã xảy ra từ rất nhiều năm trước – có khi lên đến hàng thập kỷ. Trong một vài trường hợp, những lời cáo buộc của họ được xác minh bằng những câu chữ mơ hồ, được cẩn thận rào đón như là một lời nhận tội nửa mùa; nhưng cùng lúc, họ cũng nhận lại không ít hành động bác bỏ một cách thẳng thừng.

Nhưng không sao cả. Chúng ta tin họ. Hơn thế, chúng ta cuối cùng cũng đã có được một sự đồng thuận trên toàn quốc về hành vi nơi công sở. Đúng, đó là nơi khiến các kiểu tình cảm lãng mạn, tán tỉnh dễ dàng nảy sinh, nhưng ranh giới giữa những cảm giác bốc đồng của bản năng và tấn công tình dục từ cấp trên là rất rõ ràng.

Tin tưởng vào phụ nữ về việc họ bị tấn công – ngay cả khi họ không có phương tiện để chứng minh câu chuyện của mình – và thấu hiểu được rằng, các nữ nhân viên không phải là một phần của gói phúc lợi dành cho cấp trên phái nam, chính là kết quả đầy chấn động của những cáo buộc lịch sử mà bà Anita Hill đã đưa ra đối với thẩm phán Clarence Thomas vào năm 1991.

Đó là khi bà Hill lên tiếng trong phiên điều trần phê chuẩn Thomas cho chức vụ thẩm phán Tối cao Pháp viện Hoa Kỳ, rằng ông ấy đã sách nhiễu tình dục, làm nhục và gây áp lực cho bà trong suốt thời kỳ làm cấp trên của bà tại Ủy ban Bình đẳng Cơ hội Công sở (Equal Employment Opportunity Commission – EECO). Và đó là một sự kiện đã khiến cho cả một quốc gia rúng động.

Chúng ta nhìn thấy một người đàn ông da đen, một thành viên đảng Cộng hòa, chuẩn bị được bổ nhiệm làm thẩm phán Tối cao Pháp viện, và bên cạnh đó là một người phụ nữ da đen, có vẻ là một người thuộc cánh tự do, đang tìm mọi cách để cản trở với những tố cáo đầy sống động về những hành vi hết sức suy đồi và liên tục của ông ta trong những lần sách nhiễu tình dục. Bà ấy hầu như không có bằng chứng gì để chứng minh những cáo buộc của mình. Mà cũng có rất nhiều người tin rằng, trong vai trò một luật sư làm việc tại EEOC, bà Hill đáng lý ra phải tự mình có đủ khả năng để đối phó với loại sách nhiễu như thế.

Nhưng không một ai có thể tiên liệu được những gì xảy ra tiếp theo, trong một thời đại trước khi có Twitter và Internet để có thể dùng thuật toán và hashtag #Meetoo.

Thế nhưng, lúc đó, hàng triệu gã đàn ông đã phải kinh ngạc khi biết rằng trên khắp cả nước Mỹ, phụ nữ – với các quan điểm chính trị và địa vị kinh tế, xã hội khác nhau – đều đã từng phải chịu đựng một địa ngục như thế nào tại nơi làm việc.

Những người mẹ, người chị, người dì, người vợ, bạn gái – hàng triệu phụ nữ đã chia sẻ những trải nghiệm của họ khi vừa làm phục vụ ở tiệm ăn, nhân viên y tế khám máu, luật sư tranh cãi ở tòa, hay người bán hàng, vừa phải chống trả lại các hành vi sờ mó, diễu tục, ép buộc tình dục, và cả những lời đe dọa từ các cấp trên phái nam.

Họ là phe bảo thủ lẫn tự do; là dân văn phòng “cổ cồn trắng” hoặc dân phục vụ “cổ cồn hồng”; đen, trắng, gốc châu Mỹ La Tinh hay Á Đông. Trải nghiệm chung của họ không phải là chính trị, kinh tế, hay chủng tộc. Trải nghiệm chung của họ là thuộc về giới tính nữ.

Và chỉ với lý do đó, phản ứng xã hội đối với những buổi điều trần đầy kịch tính của Clarence Thomas đã làm nên một trong những sự kiện vĩ đại nhất của phong trào Nữ quyền trong kỷ hiện đại.

Ngay cả khi Thomas đã thành công, và có lẽ là một cách đúng đắn, vượt qua được những cáo buộc của bà Hill, thì nước Mỹ đã hoàn toàn thay đổi về các vấn đề liên quan đến người nữ và công việc, cũng như giới hạn những hành vi của phái nam trong vấn đề giao tiếp đối với phụ nữ tại công sở.

Thế nhưng, “Đại ca” đã xuất hiện và làm nổ tung tất cả chuẩn mực.

Bill Clinton đã xuất hiện tại Hội nghị đảng Dân chủ năm 2016 với một dáng vẻ mất uy lực. Những khát khao trong con người ông ta, ít ra, đã nhạt nhòa đi nhiều. Bài diễn văn đầy thất lạc theo kiểu “Rừng Nauy” của Bill về vợ mình, khiến người ta liên tưởng đến những câu chữ đầy hoài niệm của một người chồng gửi cho vợ trong dịp mừng 50 năm kỷ niệm kết hôn.

Và đám đông – phần lớn thời gian – đã đắm chìm trong cái không khí như thế. Rất rõ ràng, Bill không còn nghĩ gì về ngày mai. Hình ảnh gầy yếu trong chiếc áo khoác lụng thụng, ông ta khéo léo trèo lên sân khấu sau khi Hillary đọc bài diễn văn chấp nhận đề cử, và vui đùa cùng những chiếc bong bóng đỏ rơi xuống từ trần nhà.

Khi cặp đôi này liên tục nhắc nhở đám đông về vai trò hiện nay là làm ông bà ngoại, thì chính mỗi người họ đang định hướng về những sự liên đới khác nhau trong suy nghĩ của người bỏ phiếu.

Hillary mang hình ảnh “người bà” là để gợi ý về giai đoạn mới trong công cuộc đấu tranh cho phụ nữ và trẻ em lâu năm của bà ta – và nhờ vậy mà Hillary đã khéo léo ép buộc được một mối liên hệ với hàng triệu “người bà” khác ở Hoa Kỳ – là những người đang gánh vác trách nhiệm nuôi dạy cháu khi con cái họ đang nai lưng làm việc qua ngày.

Nhưng còn hình ảnh Bill trở thành ông ngoại thì lại gởi đến một thông điệp hoàn toàn khác: Đừng lo lắng về ông ta nữa; ông ta giờ đã già rồi. Ông ta không để mình bị cuốn vào những trò rắc rối ấy nữa đâu.

Chúng ta đừng bao giờ quên những tội hình sự liên quan đến tình dục mà một Bill Clinton trẻ hơn, mạnh mẽ hơn đã từng bị cáo buộc một cách rất vững chắc vào thập niên 1990.

Juanita Broaddrick đã khai báo rằng, khi bà còn là một nhân viên tình nguyện cho các cuộc vận động tranh cử chức thống đốc của Bill, ông ta đã hẹn gặp bà ở một quán cà phê thuộc một khách sạn. Vào phút cuối, Bill đã đổi địa điểm họp mặt và đòi gặp ở phòng riêng của bà ta, sau đó đã hãm hiếp bà đầy bạo lực. Juanita đã kể rằng, bà đã chống cự lại trong suốt quá trình khiến cho bản thân đầy máu me.

Tại một khách sạn khác ở Arkansas, Bill lại tỏ vẻ thích thú với một nhân viên nhỏ của tiểu bang, Paula Jones. Bà Jones kể, Bill đã gửi lính tiểu bang mời bà đến gặp tại phòng riêng của ông và cởi quần, chìa ra bộ phận sinh dục và yêu cầu bà hôn nó.

Kathleen Willey thì kể, bà đã gặp Bill tại Phòng Bầu dục để xin một số ý kiến cho công việc và cả cho cá nhân, nhưng sau đó Bill đã sàm sỡ bà, đè bộ phận sinh dục của ông ta lên người bà và ép bà dùng tay sờ vào.

Chúng ta nhìn thấy đó là một mẫu hình của hành vi; nó bao gồm xâm phạm tình dục bằng bạo lực; những người phụ nữ liên quan khi đó đã có rất nhiều bằng chứng đáng tin cậy còn hơn rất nhiều vụ cáo buộc hiện nổi đình đám, và bị lôi ra trước dư luận trong năm tuần vừa qua.

Vậy mà Bill Clinton thì lại chẳng hề gặp phải thái độ công chính nhạy bén và không thương xót như những người đàn ông đang bị cáo buộc hiện nay đã và đang trải qua.

Bill Clinton đã được giải cứu bằng một lực lượng khiến người ngạc nhiên: Guồng máy đấu tranh cho Nữ quyền ở Mỹ.

Phong trào đó đã biến thành một nhiệm vụ cứng nhắc mang đầy tính đảng phái chính trị, và nó sẵn sàng – thậm chí là có phần hồ hởi – chấp nhận cho phép “người bạn” trong công cuộc đấu tranh của phe chị em chúng ta được hưởng thụ một chút quyền lợi của Hoàng đế (droit de seigneur).

Bài xã luận đầy tai tiếng năm 1998 của Gloria Steinem có thể là một trong những hành động trước công chúng khiến cho bà ta phải hối hận suốt cả đời. Đó là một bài viết đổ lỗi cho nạn nhân, khiến họ cảm thấy hổ thẹn như thể là những người phụ nữ dâm loàn, không biết mắc cỡ về tuổi tác. Và, nó khẩn khoản kêu gọi mọi người hãy cảm thông, cũng như mang ơn chính gã đàn ông mà tất cả những người phụ nữ này đã tố giác.

Hơn thế (đây là lý do vì sao một người không nên viết một bài xã luận khi đang nóng vội, bởi vì họ có thể sẽ vô tình nói ra những gì mà bản thân thật sự tin vào), bài viết của Steinem còn vẽ nên hình ảnh chủ nghĩa Nữ quyền hiện đại là một cánh tay đắc lực, được trang bị đầy đủ vũ khí của đảng Dân chủ.

Với tiêu đề “Những nhà Nữ quyền và câu hỏi về Clinton“, bài xã luận được viết vào tháng 3/1998 khi vụ kiện dân sự về quấy rối tình dục của Paula Jones vẫn đang tiếp diễn. Bài được đăng bảy ngày trước khi bà Kathleen Willey ghi điểm kỷ lục về lượng người xem khi trả lời phỏng vấn chương trình 60 Phút với Ed Bradley.

Nếu tất cả các cáo buộc là đúng sự thật, Steinem lý giải, thì Bill Clinton “là một ứng viên cho việc trị liệu tâm lý về chứng nghiện tình dục”. Trong suy nghĩ của Steinem, thì chỉ những cáo buộc của Willey, một người mà bà ta cố tình nhắc nhở là “đủ tuổi để làm mẹ của Monica Lewinsky”, là “đáng tin hơn cả” .

Steinem đã viết tiếp những câu chữ có sức sát thương to lớn nhất, đủ để là vô hiệu hóa tất cả những gì mà chúng ta hiểu về sách nhiễu tình dục tại nơi làm việc là một hành vi vừa sai trái về mặt đạo đức, vừa là vi phạm pháp luật:

“Ngay cả khi những lời cáo buộc này là đúng sự thật, thì Tổng thống không hề phạm tội quấy nhiễu tình dục. Ông ta chỉ có thể bị cáo buộc là đã bày tỏ một hành vi tỏ tình ngu ngốc, thiếu ý thức, và ghê tởm đối với một người ủng hộ mình khi cô ta đang ở trong một giai đoạn u ám của cuộc đời. Cô ấy đã đẩy ông ta ra, và theo lời cô ấy nói, thì không có chuyện gì xảy ra sau đó nữa. Nói một cách khác, Tổng thống Clinton đã chấp nhận câu trả lời ‘Không’ từ đối phương”.

Steinem cũng cho rằng, đối với sự việc của Paula Jones thì cũng là vậy. Đây không phải là những tội hình sự, chỉ là những cách “tỏ tình”.

Bà Gloria Steinem tự nhận mình là một kết hợp giữa John và Bobby Kennedy của phong trào Nữ quyền: một cô gái tóc màu nhạt xinh đẹp và vừa là một kẻ dùng tay không tạo ra thay đổi. Cũng bởi vì cái phản ứng tràn lan của phe tự do đối với những cáo buộc về Bill Clinton và các tội hình sự liên quan đến tình dục, đã khiến họ nếm phải trái đắng của chính nó 20 năm sau, từ hành vi của Harvey Weinstein: Cứ tuyên bố ủng hộ thật dõng dạc và công khai, màu mè thì lại càng tốt về tất cả những lý tưởng của phe cánh tả, và rồi một người có thể hoàn toàn làm bất kỳ điều gì mà họ muốn trong chốn riêng tư, như văn phòng hay khách sạn.

Tuy nhiên, tâm tình của quốc gia Hoa Kỳ hiện nay đã thay đổi. Chúng ta đang sống trong một thời điểm mà những biểu tượng xưa cũ đang ngày dần sụp đổ, và cánh đàn ông có thể sẽ mất đi sự nghiệp vì những điều mà họ đã làm ra đối với phụ nữ trong quá khứ.

Khi hơn hàng chục phụ nữ đã đứng lên và cáo buộc Leon Wieseltier về những hành vi sách nhiễu tình dục đã xảy ra tại công sở hàng thập niên về trước, ông ta đã lập tức lên tiếng: “Tôi sẽ không phung phí cơ hội xét lại này”. Đó là một hành vi hoàn toàn phù hợp với phong cách của Wieseltier: Một lời hứa hẹn không chân thành với những ngôn từ được chọn lựa hoàn hảo.

Và giờ đây, đảng Dân chủ cũng cần phải làm ra hành vi xét lại đối với đường lối mà họ đã dùng để bảo vệ Bill Clinton trong quá khứ.  Họ cần phải nhìn vào sự thật là cả đảng Dân chủ, vì quá mê đắm một “Đại ca” tổng thống xuất sắc với hàng loạt thành tích đáng nể cho phe cấp tiến, mà đã bỏ rơi một trong những nguyên tắc trọng yếu nhất của mình. Đảng Dân chủ đã chọn lựa sai lầm trong thời khắc đó của lịch sử, và giờ họ đang phải trả giá cho điều đó.

Nhưng tính thiết thực không phải là lý do duy nhất để đưa ra lời giải thích với công chúng trong lúc này. Nếu muốn các hành vi chính trị và đạo đức có thể thật sự cùng song song tồn tại, thì lỗi lầm to lớn ấy cần phải được chính phe Dân chủ thừa nhận.

Nếu như Weinstein, Mark Halperin và Louis C.K. và tất cả những kẻ làm ra hành vi như họ đều đang bị bắt phải chịu trách nhiệm về hành vi của mình, thì không lý do gì mà chúng ta lại loại trừ ra trong số đó một cựu tổng thống và đảng chính trị của ông ta – một đảng chính trị mà có rất nhiều người dân Hoa Kỳ đang mong chờ trong tuyệt vọng, rằng nó sẽ trỗi dậy một lần nữa.