The Economist: Việt Nam tụt 9 bậc trên bảng xếp hạng dân chủ 2017

Việt Nam đã tụt chín bậc trên bảng xếp hạng chỉ số dân chủ 2017 của The Economist Intelligence (EIU), và được nhận định là ngày càng lún sâu vào chế độ độc tài.

EIU, một tổ chức nghiên cứu và phân tích về kinh tế và chính trị của tạp chí The Economist, đã chấm Việt Nam đạt 3,08/10 điểm, xếp thứ 140 trong 167 nước về mức độ dân chủ, thuộc nhóm các quốc gia độc tài cùng với Trung Quốc, Lào, Triều Tiên, Myanmar và Cambodia ở châu Á.

EIU đánh giá mức độ dân chủ ở mỗi nước dựa trên năm tiêu chí theo thang điểm 10, bao gồm: quy trình bầu cử và tính đa nguyên; các quyền tự do của công dân; hoạt động của nhà nước; sự tham gia chính trị; và văn hóa chính trị. Điểm trung bình của năm yếu tố này là chỉ số dân chủ của quốc gia đó.

Theo đó, EIU xếp mỗi quốc gia vào một trong bốn nhóm: dân chủ hoàn chỉnh (full democracy); dân chủ chưa hoàn chỉnh (flawed democracy); chế độ lai tạp, có chiều hướng dân chủ hoặc độc tài (hybrid regime); và chế độ chuyên chế, độc tài (authorian regime).

EIU cho rằng, Việt Nam và Trung Quốc là hai nước đàn áp những người bất đồng chính kiến khốc liệt hơn bất cứ nơi nào khác trên thế giới, cả về quy mô và số lượng.

Tại Việt Nam, ít nhất 22 nhà hoạt động dân chủ đã bị bắt và tuyên án trong năm 2017, năm tổ chức hội nghị thượng đỉnh Diễn đàn Hợp tác Kinh tế Châu Á – Thái Bình Dương (APEC) tại Đà Nẵng.

Trong 22 nhà hoạt động bị bắt, Hoàng Đức Bình là người bị tuyên bản án nặng nhất, 14 năm tù giam vì tội chống người thi hành công vụ và lợi dụng các quyền tự do dân chủ xâm phạm lợi ích của nhà nước.

Bình bị bắt vào tháng 5/2017, tức ba tháng sau khi anh cùng hàng nghìn người dân giáo sứ Song Ngọc (huyện Quỳnh Lưu, tỉnh Nghệ An) đi bộ trên quãng đường dài hơn 170 km để nộp đơn khởi kiện Công ty Formosa tại Toà án Nhân dân huyện Kỳ Anh (Hà Tĩnh).

Bình là người tư vấn pháp lý, hướng dẫn người dân làm các thủ tục kiện Công ty Formosa. Anh vẫn nghĩ chính quyền sẽ không dùng bạo lực để đàn áp những người chỉ đơn thuần đi nộp đơn.

“Rồi trên đường hành trình, thì nó trái ngược hoàn toàn,” anh kể trong một video sau đó. “Mình chứng khiến cảnh người ta đánh đập những người dân cầm trên tay lá đơn, rất đau đớn. Hình ảnh người dân rất đông, ngồi xuống cầu nguyện, họ hoàn toàn ôn hoà, họ chịu đòn mà không phản ứng gì.”

Hôm đó, chiếc ô-tô chở Hoàng Bình và những người khác bị bao vây bởi hàng trăm công an và rất nhiều người lạ mặt.

Ảnh cắt ra từ video do Hoàng Bình trực tiếp dùng điện thoại ghi lại cảnh hàng trăm công an và người lạ mặt hung hăng, bao vây chiếc xe trở Bình và những người khác ngày 14/02/2017. Ảnh: Tin Tôn Giáo.

Bình và những người khác cố thủ trong ô-tô. Anh dùng điện thoại để ghi lại và phát trực tiếp lên Facebook toàn cảnh đám đông bao vây mình và kéo chiếc xe về trụ sở công an.

Đó là cách duy nhất để anh bảo vệ những người trong xe, nhưng đó cũng là bằng chứng buộc tội Bình đã đưa “những hình ảnh, lời lẽ vu khống các lực lượng chức năng, mang tính kích động, xuyên tạc sự thật” và chống người thi hành công vụ.

Sau hành trình nộp đơn bất thành, chính quyền địa phương đã quy chụp những người đi nộp đơn có hành động gây rối, ném đá vào lực lượng công an.

Theo lời kể của Hoàng Đức Bình, nhiều người dân đi nộp đơn sau đó đã đề xuất với linh mục Nguyễn Đình Thục (quản sứ của Giáo sứ Song Ngọc), “thưa cha, lần tới [đi nộp đơn kiện], chúng ta sẽ tự trói tay lại. Chúng ta đi thành hàng, ngay lối, và trói tay lại để chứng tỏ chúng ta muốn đối thoại, muốn nộp đơn đòi quyền lợi của mình, chứ chúng ta không hề bạo động, không hề gây rối.”Năm APEC 2006 tại Hà Nội, quốc tế cũng chứng kiến chính quyền Việt Nam thẳng tay đàn áp giới bất đồng chính kiến với mức độ dữ dội nhất trong gần 20 năm trước đó.

Luật sư Nguyễn Văn Đài là một trong những người bị bắt và đàn áp trong năm 2006 cùng với luật sư Lê Thị Công Nhân sau những hoạt động ủng hộ các quyền tự do chính trị và dân sự. Ông bị tuyên án bốn năm tù giam và bốn năm quản chế vì tội tuyên truyền chống nhà nước (Điều 88, Bộ luật Hình sự).

Luật sư Nguyễn Văn Đài bị bắt một lần nữa vào tháng 12/2015 cùng với cộng sự vì “hành vi tuyên truyền chống nhà nước”. Đến nay, luật sư Nguyễn Văn Đài đã bị tạm gia quá thời hạn theo quy định của pháp luật nhưng vụ án vẫn chưa được xét xử.

Trong vụ án Nguyễn Văn Đài, bốn nhà hoạt động khác cũng bị bắt vào cuối tháng 7/2017, bao gồm mục sư Nguyễn Trung Tôn, ông Nguyễn Bắc Truyển, ông Phạm Văn Trội, và ông Trường Minh Đức. Sau đó, vụ án được chuyển sang khởi tố theo Điều 79, Bộ luật Hình sự, tội hoạt động nhằm lật đổ chính quyền nhân dân.

Một số nhà hoạt động khác cho rằng bốn nhà hoạt động này bị bắt do liên quan đến hoạt động của một tổ chức do luật sư Nguyễn Văn Đài sáng lập là Hội Anh Em Dân Chủ. Theo Nhóm Làm việc về Giam giữ Tuỳ tiện của Liên Hợp Quốc, Hội Anh Em Dân chủ do luật sư Nguyễn Văn Đài sáng lập vào tháng 4/2013 để cung cấp các lớp học về quyền hợp pháp cho người dân.

Ngoài đánh giá về chỉ số dân chủ năm 2017, EIU đã lập một bảng xếp hạng mới về tự do truyền thông (media freedom). EIU chỉ đánh giá Việt Nam đạt 01/10 điểm về tự do truyền thông, xếp thứ 145 trong 167 nước trên bảng xếp hạng. Không chỉ có EIU đánh giá thấp về quyền tự do ngôn luận của Việt Nam. Freedom House, một tổ chức nhân quyền lâu đời của Mỹ, đã đánh giá Việt Nam là quốc gia không có tự do về báo chí và tự do Internet kể từ năm 1994.

Theo Freedom House, Việt Nam là một trong năm nước có mức độ tự do báo chí tệ nhất châu Á cùng với Trung Quốc, Triều Tiên, Lào và Thái Lan.

Theo báo cáo mới nhất của Uỷ ban Bảo vệ Nhà báo (Commitee to Project Jouralists), Việt Nam đang giam giữ ít nhất 10 nhà báo độc lập và là một trong sáu nước giam giữ nhà báo nhiều nhất thế giới.

Tài liệu tham khảo: