Kiểm chứng: Có đúng Hạ viện Mỹ lên án Trung Quốc vi phạm chủ quyền Việt Nam?

Hôm thứ Bảy, 27/7, trên khắp các mặt báo lớn nhỏ, cả báo điện tử lẫn báo in tại Việt Nam, đều đồng loạt đưa bản tin với nội dung thống nhất rằng Hạ viện Mỹ (hoặc Ủy ban Đối ngoại Hạ viện Mỹ) lên án Trung Quốc vi phạm chủ quyền của Việt Nam trên Biển Đông.

Có thể kể đến một số báo tiêu biểu như sau:

• “Hạ      viện Mỹ nhận định Trung Quốc ‘hung hăng’ chối bỏ luật pháp quốc tế về Biển      Đông” (Tuổi Trẻ)
• “Hạ      viện Mỹ kêu gọi Trung Quốc ngừng bắt nạt Việt Nam ở Biển Đông” (VnExpress)
• “Ủy      ban Đối ngoại Hạ viện Mỹ: Trung Quốc vi phạm chủ quyền Việt Nam” (Người Lao Động)
• “Ủy      ban Đối ngoại Hạ viện Mỹ lên án tàu Trung Quốc xâm phạm EEZ VN” (Zing)

Báo Tuổi Trẻ đặt tiêu đề xoáy trọng tâm vào việc Hạ viện Mỹ lên án Trung Quốc, nhưng bên trong bài báo lại viết: “Hạ nghị sĩ Eliot L.Engel, chủ tịch Ủy ban Đối ngoại Hạ viện Mỹ, đã ra tuyên bố về sự can thiệp của Trung Quốc vào vùng biển do Việt Nam kiểm soát và nhận định đó là ‘sự hung hăng’ […] Tuyên bố, đăng trên trang chính thức của ông Engel, nhấn mạnh ‘sự hung hăng gần đây của Trung Quốc ở Biển Đông là một minh chứng đáng lo ngại về việc một quốc gia công khai bỏ qua luật pháp quốc tế’”.

Nhiều báo khác cũng đưa tin tương tự.

Kiểm chứng bản tin trên, chúng tôi nhận thấy một số điểm như sau:

1. Tiêu đề các bài báo trên hoàn toàn sai và gây hiểu nhầm: Đây là tuyên bố của cá nhân nghị sĩ chứ không phải của Ủy ban Đối ngoại Hạ viện Mỹ hay toàn thể Hạ viện.

Cách đặt tiêu đề của các bản tin nêu trên thoạt tiên sẽ khiến độc giả hiểu lầm rằng đây là tuyên bố chung của cả Ủy ban Đối ngoại Hạ viện Mỹ hoặc thậm chí là của Hạ viện Mỹ. Tuy nhiên, đọc kỹ các bài báo và thông qua kiểm chứng thông tin, ta sẽ thấy đây chỉ là tuyên bố của cá nhân hạ nghĩ sỹ Eliot L.Engel. Ông Engel hiện đang là Chủ tịch Ủy ban Đối ngoại Hạ viện Mỹ.

Trên website chính thức của mình (engel.house.gov), hạ nghị sỹ Eliot L. Engel có đăng tuyên bố quan điểm của riêng mình về việc Trung Quốc can thiệp vào chủ quyền và vùng đặc quyền kinh tế trên biển của Việt Nam.

Trên website của Ủy ban Đối ngoại Hạ viện Mỹ (foreignaffairs.house.gov) có đăng thông cáo báo chí của cá nhân ông Engel về vấn đề này, tức không phải quan điểm của toàn thể Ủy ban này.

Ngay tại nội dung của thông cáo cũng cho thấy đây là quan điểm của cá nhân ông Engel khi ông xưng “tôi”, tức đây không phải tuyên bố chung của cả Ủy ban Đối ngoại Hạ viện Mỹ: “‘Tôi đứng về phía Việt Nam và các đối tác khu vực để lên án hành vi hung hăng này. Cộng đồng quốc tế phải tiếp tục duy trì trật tự và luật pháp quốc tế. Tôi kêu gọi Trung Quốc rút ngay lập tức tất cả tàu khỏi vùng biển của các nước láng giềng và chấm dứt các chiến thuật bắt nạt bất hợp pháp này’, Engel tuyên bố.”

Việc các cá nhân nghị sĩ, bao gồm cả chủ tịch các uỷ ban, đưa ra tuyên bố riêng là việc bình thường. Điều này không đồng nghĩa với việc nó là tuyên bố của uỷ ban đó hay cơ quan lập pháp đó. Mọi quyết định của một uỷ ban đều phải thông qua các phiên họp, điều trần và bỏ phiếu (thường là công khai). Chúng tôi không tìm thấy thông tin nào về bất kỳ hoạt động nào như vậy trên hệ thống các website của Quốc hội Mỹ.

Do vậy, nói rằng tuyên bố trên là của Hạ viện Mỹ hoặc Uỷ ban Đối ngoại Hạ viện Mỹ là sai.

2. Thông thường, các uỷ ban của lưỡng viện Quốc hội Mỹ không ra tuyên bố (statement).

Thông thường, các uỷ ban không tự mình đưa ra tuyên bố gì. Chúng tôi không tìm thấy dữ liệu nào về việc một uỷ ban nào đó tự mình đưa ra một tuyên bố về một vấn đề nào đó.

Các uỷ ban của Hạ viện và Thượng viện Mỹ đóng vai trò giúp việc cho Quốc hội, gồm giám sát các hoạt động của chính phủ và xem xét các dự luật trước khi đưa ra thảo luận toàn thể ở Hạ viện hoặc Thượng viện.

Cơ quan lập pháp Mỹ có đưa ra quan điểm về một vấn đề nào thì sẽ thông qua một nghị quyết (resolution) về vấn đề đó.