Bầu cử Mỹ 2020 – Kỳ 1: Cuộc đua Quốc hội liên bang

Cuộc đua vào Nhà Trắng giữa đương kim Tổng thống Donald Trump và cựu phó tổng thống Joe Biden chắc chắn là cuộc đua sôi động nhất, được dõi theo hàng ngày ở Hoa Kỳ lẫn trên toàn thế giới. Tuy vậy, đó không phải là cuộc bầu cử duy nhất tại Hoa Kỳ trong năm nay.

Nếu bạn là một trong những người quan tâm đến chính trị Hoa Kỳ, muốn có một bức tranh hoàn chỉnh hơn thì từ giờ đến cuối năm nay, nước Mỹ sẽ còn có nhiều cuộc đua khác quan trọng không kém, thậm chí có mối quan hệ tương quan sâu sắc với cuộc đua của ông Trump và Biden cũng như ảnh hưởng lớn tới cán cân quyền lực của hai đảng Dân chủ và Cộng hoà.

Dưới đây, Luật Khoa sẽ giới thiệu về các cuộc bầu cử quan trọng dự kiến sẽ diễn ra vào ngày 3/11 sắp tới tại Hoa Kỳ, kèm theo thông tin về đảng nào đang chiếm đa số, đảng nào đang có lợi thế, điều đó có ý nghĩa gì.

Bầu cử Quốc hội liên bang: Hạ viện

Tất cả 435 ghế tại Hạ viện trong Quốc hội Hoa Kỳ đều sẽ được bầu lại. Các hạ nghị sĩ, hay thường được gọi là dân biểu, chỉ có nhiệm kỳ hai năm.

Vì sao lại có tổng cộng 435 ghế dân biểu? Ban đầu, theo Hiến pháp, số ghế đại biểu sẽ chia theo tỷ lệ dân số, cứ 30.000 người thì có không quá một dân biểu đại diện cho họ. Tuy nhiên, dân số thì tiếp tục tăng, và đến 1920, Hoa Kỳ thông qua Đạo luật Phân bổ Cố định với số dân biểu tối đa là 435 người. (Không tính 6 dân biểu không-bỏ-phiếu cho 6 vùng lãnh thổ của Hoa Kỳ là Đặc khu Columbia, Puerto Rico, Samoa thuộc Mỹ, Guam và Quần đảo Bắc Mariana.)

Sau mỗi thập niên, Hoa Kỳ sẽ tiến hành điều tra dân số lại để tự động điều chỉnh số dân mà mỗi dân biểu đại diện. (Tuy nhiên, đây cũng là một vấn đề đang được tranh cãi về tính dân chủ của nó.) Đơn cử, Alexandra Ocasio-Cortez là dân biểu cho khu vực bầu cử số 14 của bang New York, và lúc đắc cử vào Hạ viện năm 2018, cô đang đại diện cho 650.000 người sống trong khu vực bầu cử này.

Bối cảnh: Khi ông Trump đắc cử tổng thống vào năm 2016, Đảng Cộng hòa không chỉ vui mừng khi ứng viên tổng thống của họ thắng cuộc đua vào Nhà Trắng, mà đảng này còn hoàn toàn nắm đa số ở cả hai viện của Quốc hội.

Nhưng chỉ hai năm sau đó, vào cuộc bầu cử giữa kỳ 2018, Đảng Dân chủ đã lấy lại được ưu thế ở Hạ viện.

Số lượng ghế hiện tại:

• Đảng Dân chủ: 232
• Đảng Cộng hòa: 198
• Phe Chủ nghĩa Tự do: 1 (họp đảng với Đảng Cộng hòa)
• Trống: 4 (nghỉ hưu hoặc từ chức)

Dự báo: Đảng Dân chủ sẽ tiếp tục chiếm đa số.

Hầu hết các dự báo đều cho rằng Đảng Dân chủ sẽ tiếp tục chiếm đa số sau ngày 3/11.

Trong biểu đồ dự báo của trang Politico dưới đây, có khoảng 217 ghế khả năng cao thuộc về Đảng Dân chủ, 186 cho Đảng Cộng hòa, và 32 ghế “ngang-ngửa”. Nếu 32 ghế này chia đều thì Đảng Dân chủ sẽ vẫn chiếm đa số.

Điều đó có nghĩa là:

Gần như tất cả các dự luật về thuế đều bắt đầu ở Hạ viện, nên có khả năng Hạ viện sẽ đệ trình một số dự luật tương tự như chính sách về thuế của Joe Biden (nhất là nếu ông đắc cử) về việc tăng thuế cho người giàu (thu nhập trên $400.000).

Nhưng nếu ông Trump tái đắc cử và Thượng viện cũng bị Đảng Dân chủ chiếm đa số, thì có khả năng một cuộc luận tội thứ hai xảy ra, và lần này khả năng ông Trump bị phế truất ở Thượng viện sẽ cao hơn.

Nhưng mọi thứ sẽ vẫn phải tùy thuộc nhiều vào kết quả cuộc đua Thượng viện.

Bầu cử Quốc hội liên bang: Thượng viện

35 trên 100, tức chỉ hơn 1/3 số ghế tại Thượng viện sẽ phải được bầu lại. Lý do là thượng nghị sĩ có nhiệm kỳ sáu năm.

Vì sao lại có tổng cộng 100 ghế Thượng nghị sĩ? Khác với Hạ viện, Hiến pháp quy định rằng mỗi bang sẽ chỉ có 2 thượng nghị sĩ đại diện. 50 bang tức sẽ có 100 thượng nghị sĩ. Lý do là các bang nhỏ như Delaware không muốn những bang đông dân hơn quyết định tất cả.

Bối cảnh: Kể từ năm 2015, Đảng Dân chủ mất quyền kiểm soát Thượng viện vào tay Đảng Cộng hòa sau tám năm chiếm ưu thế. Đến cuộc bầu cử giữa kỳ 2018, Đảng Dân chủ vẫn không lấy lại được đa số.

Số lượng thượng nghị sĩ hiện tại:

• Đảng Cộng hòa: 53
• Đảng Dân chủ: 45
• Phe Độc lập: 2 (nhưng họp đảng với Đảng Dân chủ)

Dự báo: Có thể là “49 gặp 50”, gần sát với nghĩa đen.

Theo các kênh truyền thông uy tín và các bên dự báo độc lập, cuộc đua Thượng viện sắp tới sẽ rất gay cấn vì tính đến thời điểm hiện tại (lúc bài viết này được đăng), các dự báo cho thấy không có đảng nào chiếm ưu thế rõ rệt trong cuộc đua vào Thượng viện.

Trong biểu đồ dự báo của trang Politico trên đây, trong 35 ghế tranh cử kỳ này thì có khoảng 13 ghế khả năng cao thuộc về Đảng Dân chủ, 18 cho Đảng Cộng hòa, và 4 ghế “ngang-ngửa”. Nhưng nếu cộng với số ghế đã có sẵn của mỗi đảng, và chia đều số ghế “ngang ngửa” thì mỗi đảng sẽ có đúng 50 ghế.

Điều đó có nghĩa là:

Sẽ khó để một dự luật thông qua và có thể bị mắc kẹt ở Thượng viện khi quyền lực của hai đảng được chia đều. Khi đó, ai là vị phó tổng thống (tức kiêm Chủ tịch Thượng viện) sẽ là lá phiếu quyết định.

Giả sử theo như dự báo, Hạ viện do Đảng Dân chủ chiếm đa số, Thượng viện chia đều và Joe Biden – Kamala Harris thắng cử, khi Thượng viện cân bằng về phiếu (50 ủng hộ/50 chống) đối với một dự luật, thì với cương vị phó tổng thống, bà Harris có thể bỏ lá phiếu quyết định, thiên về phe Dân chủ.

Ngược lại, giả sử Thượng viện vẫn sẽ cân bằng như dự báo, Hạ viện do Dân chủ chiếm ưu thế, nhưng Donald Trump – Mike Pence tái đắc cử, thì các dự luật đề xuất từ Hạ viện khó có thể được thông qua, và dẫn đến tình trạng filibuster (một hình thức trì hoãn việc quyết định về dự luật bằng cách phát biểu kéo dài hàng tiếng đồng hồ).

Nhìn chung, đối với hai cuộc bầu cử Quốc hội này thì nếu như thế cân bằng quyền lực giữa hai đảng vẫn được duy trì nhưng khả năng hợp tác, thỏa thuận giữa hai đảng không cải thiện thì lại có thể dẫn đến tình trạng đóng cửa chính phủ, như đợt đóng cửa kéo dài nhất trong lịch sử Hoa Kỳ, 35 ngày, từ tháng 12/2018 đến tháng 1/2019.

***

Kỳ tới: Bầu cử thống đốc các tiểu bang