Israel và các vấn đề của luật hiến pháp hiện đại - Kỳ 1: Điều gì đang xảy ra ở Israel?

Trong cơn bão của lịch sử

“Chúng ta đang đi giữa một cơn bão của lịch sử. Cơn bão này làm sôi sục trong ta không phải sự giận dữ hay căm hờn – mà chính là nỗi sợ. Chúng ta đang lo lắng, mất ngủ, và đơn giản là sợ hãi. Nhưng điều đó là hoàn toàn bình thường. Có những thời khắc lịch sử mà sợ hãi mới chính là phản ứng tỉnh táo nhất. Có những thời khắc lịch sử mà chính nỗi sợ mới là thứ thôi thúc chúng ta hành động.

Ngày hôm nay, chúng ta có một lý do hoàn hảo để sợ hãi, và chúng ta cũng có một lý do hoàn hảo để hành động. Đừng để bất kỳ ai lừa bạn: điều mà chính quyền đang làm không phải chỉ là một cuộc cải tổ tư pháp. Đây là một cuộc đảo chính phản dân chủ. Đây chính là cách mà một cuộc đảo chính diễn ra.”

Những lời trên là của Yuval Noah Harari, một trong những bộ óc thú vị nhất lịch sử đương đại, tác giả của Homo Sapiens – Lược sử loài người. Đoạn trích trên mở đầu cho một bài diễn văn mà Harari đã phát biểu trước đám đông biểu tình chống lại chính quyền Israel tại Tel Aviv vào đầu tháng Ba năm 2023. [1] Harari kêu gọi chính quyền của Thủ tướng Benjamin Netanyahu phải chấm dứt ngay đề án cải tổ tư pháp đang được trình Quốc hội Israel (Knesset) vì ông cho rằng đây là một hành động phản dân chủ, tước đoạt tự do, và có khả năng khiến Israel trở thành một quốc gia độc tài. Harari kết thúc bài diễn văn của mình bằng một lời “đe dọa”: nếu không dừng cải cách, chúng tôi sẽ cho “dừng đất nước” (stop the country), ngụ ý việc người biểu tình sẵn sàng làm tê liệt Israel. [2]

Lời đe dọa này sau đó đã thành hiện thực. Chỉ hai ngày sau bài diễn văn của Harari, người biểu tình Israel đã phong tỏa mọi lối đi dẫn đến sân bay quốc tế Tel Aviv nhằm ngăn không cho Netanyahu lên đường công du Italia. [3] Nhiều thành viên thuộc lực lượng dự bị động viên của quân đội và an ninh Israel cũng tuyên bố sẽ ngừng phục vụ nếu cải tổ được thông qua. [4]

Một cuộc khảo sát cho thấy chỉ 1 trên 4 người Israel được hỏi bày tỏ ủng hộ việc Thủ tướng Netanyahu tiếp tục đệ trình dự thảo cải tổ. [5] Cao điểm là trong suốt tháng Ba, những cuộc biểu tình lớn chưa từng có trong lịch sử Israel đã nổ ra, đặc biệt là sau khi Netanyahu quyết định sa thải Bộ trưởng Bộ Quốc Phòng nước này vì lý do ông phản đối dự thảo cải tổ. [6] Tổng thống Israel Isaac Herzog cũng bày tỏ sự lo ngại trước kế hoạch của Netanyahu và bản thân Tổng chưởng lý trong chính quyền Israel cũng nghi ngờ tính hợp pháp của đề án này. [7] [8]