Điều đó có nghĩa là Nghị định 168 về xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực giao thông đường bộ - được ban hành ngày 26/12/2024 - được phép có hiệu lực từ ngày 1/1/2025 như nó đã ấn định, chứ không cần chờ tới ngày 10/2 (nghĩa là sau 45 ngày kể từ ngày ký ban hành).
Nhưng thực tế có phải như hai vị trên nói không?
Câu hỏi đầu tiên cần đặt ra là căn cứ vào đâu để nói Nghị định 168 có thể được ban hành theo thủ tục rút gọn? Theo Điều 147 của Luật Ban hành Văn bản Quy phạm Pháp luật (VBQPPL), phải có quyết định của thủ tướng Chính phủ. [3]
Vậy quyết định đó ở đâu? Hai cơ quan trên không nói.
Có 3 lý do khiến cho chúng tôi khẳng định - khác với những gì đại diện hai cục trên phát biểu - Nghị định 168 được ban hành theo thủ tục thông thường chứ không phải rút gọn.
1. Thủ tướng Chính phủ nói vậy
Chúng tôi tìm thấy Quyết định 717/QĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ, được ban hành ngày 27/7/2024. [4] Đây là quyết định phân công các cơ quan soạn thảo văn bản và xác định trình tự thủ tục ban hành của các văn bản này.
Tại danh mục đi kèm với Quyết định 717, có một loạt các văn bản mà Thủ tướng Chính phủ giao các bộ soạn thảo, trong đó có “Nghị định quy định xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực giao thông đường bộ” (số 19), và “Nghị định quy định quản lý, sử dụng kinh phí từ thu xử phạt vi phạm hành chính về trật tự, an toàn giao thông và đấu giá biển số xe” (số 16).
Đây chính là hai văn bản mà sau này trở thành Nghị định 168 và Nghị định 176.
Trong danh mục này, những văn bản được ban hành theo thủ tục rút gọn được ghi chú rõ ràng ở một cột riêng (ngoài cùng bên phải), nói rõ “Xây dựng theo trình tự thủ tục, rút gọn”. Nếu không ghi chú đồng nghĩa với việc nó được ban hành theo thủ tục thông thường.
Đọc văn bản này, chúng ta thấy gì?
Hai nghị định 168 và 176 không được xác định ban hành theo thủ tục rút gọn. Nghĩa là nó phải được ban hành theo thủ tục thông thường, và chỉ có thể có hiệu lực kể từ ngày thứ 45 trở đi sau ngày ký ban hành.
2. Tờ trình của Bộ Công an không nói văn bản được ban hành theo thủ tục rút gọn
Nghị định 168/2024/NĐ-CP được xem là một sản phẩm “đặt hàng” của Thủ tướng Chính phủ giao cho Bộ Công an (cụ thể là Cục Cảnh sát Giao thông - C08 đảm trách) thực hiện việc soạn thảo.
Thực tế, trong nội dung của tờ trình mà Bộ Công an trình lên Chính phủ - được công bố trên website chinhphu.vn ngày 1/8/2024, bộ này không nói nghị định này sẽ được ban hành theo thủ tục rút gọn. [5] Tờ trình này vẫn căn cứ trên Quyết định 717 kể trên của Thủ tướng Chính phủ.
Để bạn đọc hiểu rõ hơn, tờ trình kể trên là văn bản đi kèm với dự thảo Nghị định 168, giải thích lý do tại sao cần ban hành văn bản này cũng như tóm tắt các nội dung chính của dự thảo. Bộ hồ sơ dự thảo văn bản nào cũng phải đính kèm tờ trình do cơ quan chủ trì nộp (trong trường hợp này là Bộ Công an).
3. Thời gian lấy ý kiến nhân dân là 60 ngày - tức là theo thủ tục thông thường
Với trình tự rút gọn, Luật Ban hành VBQPPL không nói thời gian lấy ý kiến nhân dân là bao lâu. Tuy nhiên, luật nói nếu lấy ý kiến bằng văn bản thì thời gian không quá 20 ngày.
Tuy nhiên, Bộ Công an đã lấy ý kiến cho Nghị định 168 tới 60 ngày, từ 1/8 đến ngày 1/10/2024. [6] Thời gian 60 ngày là thời gian lấy ý kiến theo thủ tục thông thường, theo quy định tại Điều 91 và Điều 57, Luật Ban hành VBQPPL.
Theo khảo sát của chúng tôi, trước thời điểm Nghị định 168 được ban hành, trên các phương tiện truyền thông của nhà nước không có bất kỳ bản tin nào nói nghị định này được ban hành theo thủ tục rút gọn.
Việc xây dựng, ban hành và có hiệu lực của Nghị định 168 có lẽ đã không tuân thủ chặt chẽ theo bất cứ một thủ tục nào trong công tác xây dựng, ban hành văn bản quy phạm pháp luật.
Nó được ban hành theo thủ tục thông thường, nhưng lại có hiệu lực theo thủ tục rút gọn.
Nghị định 168, được Thủ tướng Chính phủ ký ban hành ngày 26/12/2024, đáng ra sẽ có hiệu lực vào ngày 10/02/2025 vì luật không cho phép một văn bản được xây dựng, ban hành theo thủ tục chung lại có hiệu lực pháp luật sớm hơn 45 ngày. Tuy nhiên, các cơ quan có thẩm quyền lại ấn định ngày 01/01/2025 là ngày Nghị định 168 có hiệu lực áp dụng trên cả nước, chỉ vỏn vẹn sau sáu ngày từ ngày được ký ban hành.
Thúc Kháng
