Hai khả năng sau phiên tòa xét xử Trương Huy San

Trương Huy San (nhà báo Huy Đức hay “Osin” Huy Đức) vừa bị tuyên 30 tháng tù về tội “lợi dụng các quyền tự do dân chủ xâm phạm lợi ích của nhà nước, quyền, lợi ích hợp pháp của tổ chức, cá nhân”.

Có hai trường hợp khả dĩ xảy ra đối với Trương Huy San sau bản án này.

Phiên tòa có ít thông tin

Sáng 27/2, sau gần chín tháng bị tạm giam để điều tra, ông Trương Huy San được đưa ra xét xử tại Tòa án Nhân dân (TAND) TP. Hà Nội về tội “lợi dụng các quyền tự do dân chủ xâm phạm lợi ích của nhà nước, quyền, lợi ích hợp pháp của tổ chức, cá nhân” theo Khoản 2, Điều 331 của Bộ luật Hình sự năm 2015 (sửa đổi, bổ sung 2017).

Không rõ phiên tòa này có xử kín hay không, tuy nhiên, các báo nhà nước đều dẫn lại thông tin của Thông tấn xã Việt Nam (TTXVN).

Ngoài ra, hiện cũng chưa có báo độc lập hay báo quốc tế nào đưa tin trực tiếp từ phiên tòa, cũng như chưa có lời tường thuật độc lập của những người tham dự phiên tòa.

Nội dung của TTXVN vỏn vẹn nêu việc Hội đồng Xét xử có một thẩm phán chủ tọa phiên tòa và hai hội thẩm nhân dân. Phía Viện Kiểm sát Nhân dân (KSND) Tối cao có hai kiểm sát viên đảm nhận vai trò công tố và giám sát phiên tòa.

Bên cạnh đó, theo TTXVN, ban đầu, chỉ có một luật sư đăng ký tham gia bào chữa cho Trương Huy San. Tuy nhiên sau đó, gia đình ông đã mời thêm một luật sư nữa. Đến nay, danh tính của hai luật sư này hiện vẫn chưa được công bố.

Tại tòa, Trương Huy San xác nhận rằng tài khoản Facebook có tên “Truong Huy San (Osin Huy Duc)” do chính ông tạo lập, quản lý và sử dụng hoàn toàn độc lập. Các bài viết được đăng tải trên trang đều tự ông thực hiện và các thông tin, bài viết đều do ông tự thu thập, sưu tầm, đánh giá.

Nhà báo Trương Huy San cho rằng bản thân ông không có ý định chống đảng, nhà nước. Mặt khác, ông cũng thừa nhận một số nội dung trong các bài viết ông đăng tải có ảnh hưởng, xâm phạm đến quyền và lợi ích của nhà nước, một số tổ chức, cá nhân.

Ông tỏ ra hối tiếc và chấp nhận chịu trách nhiệm đối với các bên liên quan.

Trước phần nghị án, Trương Huy San bày tỏ mong muốn Hội đồng Xét xử xem xét giảm nhẹ hình phạt.

Phiên tòa khép lại với việc Trương Huy San bị tuyên phạt 30 tháng tù giam theo khoản 2, Điều 331 của Bộ luật Hình sự, thời gian thi hành án được tính từ ngày bị bắt giữ.

Hai trường hợp sau phiên tòa

Dựa trên thông tin phiên tòa, có thể thấy các lập luận mà cơ quan tố tụng đưa ra không có nhiều khác biệt so với những vụ án trước đây liên quan đến tội danh “lợi dụng quyền tự do dân chủ”. Một ví dụ điển hình là vụ án của luật sư Trần Đình Triển, người vừa bị tuyên án vào ngày 10/1.

Tại phiên tòa, Trương Huy San thừa nhận ông đã sở hữu, quản lý và sử dụng tài khoản Facebook cá nhân, đồng thời ý thức được rằng 13 bài viết bị truy tố có xâm phạm đến quyền và lợi ích của tổ chức, cá nhân.

Dựa trên mức án được tuyên, có thể thấy ông không bị áp dụng tình tiết tăng nặng. Ngược lại, cơ quan tố tụng có thể đã xem xét thái độ thành khẩn khai báo, ăn năn hối cải của ông, từ đó áp dụng Điểm s, Khoản 1, Điều 51 của Bộ luật Hình sự như một tình tiết giảm nhẹ trong quá trình xét xử.

Hậu phiên tòa, Trương Huy San có thể làm gì?

Thứ nhất, kháng cáo bản án trong vòng 15 ngày kể từ ngày tuyên án sơ thẩm.

Trong trường hợp này, ông có thể đề nghị tòa xem xét giảm nhẹ hình phạt và chuyển sang án treo dựa trên Điều 65 của Bộ luật Hình sự và Điều 2 của Nghị quyết 02/2018/NQ-HĐTP. Điều kiện để được hưởng án treo gồm:

• Án phạt tù không quá 3 năm: Ông bị tuyên 30 tháng tù (2 năm 6 tháng), nằm trong giới hạn cho phép.
• Nhân thân tốt: Không có tiền án, tiền sự hoặc các vi phạm hành chính nghiêm trọng trước đó.
• Có ít nhất 2 tình tiết giảm nhẹ: Ông thừa nhận tội danh, thể hiện thái độ ăn năn, xin lỗi các bên liên quan.
• Nơi cư trú hoặc nơi làm việc rõ ràng: Cơ quan công an đã xác định được nơi ở của ông, đảm bảo điều kiện giám sát nếu được hưởng án treo.

Mặt khác, Trương Huy San hoàn toàn có thể kháng cáo toàn bộ bản án sơ thẩm, yêu cầu tòa cấp phúc thẩm xem xét và tuyên vô tội.

Nếu cơ quan tố tụng không chứng minh được hành vi của ông vi phạm Điều 331, như ai là bên bị thiệt hại và mức độ thiệt hại ra sao, tòa phúc thẩm có thể hủy bản án sơ thẩm và đình chỉ vụ án.

Thứ hai, Trương Huy San không kháng cáo, bản án sơ thẩm của TAND TP. Hà Nội sẽ có hiệu lực pháp luật sau 15 ngày. Khi đó, ông sẽ phải chấp hành toàn bộ bản án.

Trương Huy San bị bắt tạm giam vào ngày 8/6/2024. Tính đến ngày 27/2, ông đã bị giam giữ gần 9 tháng. Với mức án 30 tháng tù, thời gian còn lại mà ông phải chấp hành là hơn 21 tháng. Do đó, dự kiến ông sẽ mãn hạn tù vào đầu tháng 12/2026.

Trong trường hợp này, Trương Huy San có thể xem xét được giảm án hoặc đặc xá nếu đáp ứng điều kiện theo quy định của pháp luật.

Cơ sở buộc tội là 13 bài viết trên Facebook

Vào ngày 7/6/2024, Cơ quan An ninh Điều tra của Bộ Công an thông báo rằng đã ra quyết định khởi tố vụ án về tội “lợi dụng các quyền tự do dân chủ xâm phạm lợi ích của Nhà nước, quyền, lợi ích hợp pháp của tổ chức, cá nhân”, theo Điều 331.

Điều luật này đã được áp dụng trong nhiều vụ án liên quan đến các nhà hoạt động xã hội và cá nhân có tiếng nói trên mạng xã hội như Nguyễn Phương Hằng, nhà báo Trương Châu Hữu Danh, Đậu Thị Tâm, v.v.

Luật Khoa tạp chí từng đăng bài “Tội lợi dụng các quyền tự do dân chủ – một điều luật hoàn toàn thừa thãi” nhằm giải thích về việc điều luật này đã bị lạm dụng để hạn chế quyền tự do ngôn luận và các quyền dân chủ khác. Hay bài “Luật Khoa 360: Những điều bạn cần biết về Trương Huy San và Điều 331" phân tích cách chính quyền sử dụng điều luật này để duy trì quyền lực, đàn áp những tiếng nói phản biện.

Sau khi được Viện KSND Tối cao phê chuẩn, Bộ Công an đã tống đạt quyết định và bắt tạm giam Trương Huy San, đồng thời khám xét nơi ở và nơi làm việc của ông.

Trước khi báo chí đưa tin chính thức về việc này thì từ ngày 1/6, có nhiều thông tin lan truyền rằng Trương Huy San mất liên lạc. Trang Facebook cá nhân “Truong Huy San (Osin Huy Duc)” với 350.000 lượt theo dõi bất ngờ biến mất.

Đến ngày 12/2, báo chí nhà nước đưa tin Viện KSND Tối cao đã hoàn tất cáo trạng truy tố Trương Huy San về tội “lợi dụng các quyền tự do dân chủ xâm phạm lợi ích của Nhà nước, quyền, lợi ích hợp pháp của tổ chức, cá nhân” theo Khoản 2, Điều 331 của Bộ luật Hình sự 2015 (sửa đổi, bổ sung 2017).

Đồng thời, Viện KSND Tối cao cũng chuyển hồ sơ vụ án đến TAND TP. Hà Nội để xét xử theo thẩm quyền.

Theo cáo trạng, Trương Huy San dùng Facebook “Truong Huy San (Osin Huy Duc)” để đăng tải nhiều bài viết và trong đó có 13 bài có đầy đủ dấu hiệu vi phạm pháp luật.

Cơ quan chức năng lập luận rằng những bài viết này đã thu hút lượng lớn tương tác (như thả cảm xúc, bình luận, chia sẻ), gây ảnh hưởng đến trật tự và an toàn xã hội.

Tuy nhiên, đến nay nhà chức trách vẫn chưa công khai 13 bài viết này.

“Anh không đơn độc!”

Đây là lời chia sẻ mà diễn viên Hồng Ánh nói về Trương Huy San, sau khi nhà báo này bị kết án. Cụ thể, diễn viên Hồng Ánh đã chia sẻ về những kỷ niệm cùng Trương Huy San khi tham gia công tác phục hồi rừng và gửi lời an ủi rằng: “Cây rồi sẽ lớn, rừng rồi sẽ xanh, và những điều tốt đẹp sẽ luôn tồn tại. Anh không đơn độc!”

Tiến sĩ Nguyễn Phương Mai viết: “Hôm nay nhà báo Huy Đức ra tòa, trớ trêu thay, không phải vì cuốn sách gây chấn động anh viết năm 2012, mà là một số bài trên Facebook từ năm 2015.” Bà cho rằng trường hợp của Trương Huy San “sẽ được mổ xẻ, phân tích, thảo luận một cách triệt để hơn, để lại những di sản bền vững và khách quan hơn [...]”.

Trong khi đó, nhiều trang tuyên truyền của nhà nước cho rằng Trương Huy San đã lợi dụng quyền tự do ngôn luận để đăng tải các thông tin sai lệch, gây ảnh hưởng xấu đến an ninh trật tự và an toàn xã hội. 

Truyền thông quốc tế cũng đưa tin về phiên tòa này. Theo Reuters, việc bắt giữ và tuyên án Trương Huy San đã thể hiện một nền thể chế kém dân chủ và thắt chặt kiểm duyệt: “[...] Mặc dù Việt Nam đã thực hiện nhiều cải cách kinh tế sâu rộng và ngày càng cởi mở với các thay đổi xã hội, Đảng Cộng sản cầm quyền vẫn duy trì kiểm duyệt chặt chẽ truyền thông và ít chấp nhận các ý kiến chỉ trích”.

Tờ Al Jazeera nêu: “Việt Nam, một quốc gia độc đảng, không có truyền thông tự do và đàn áp mạnh mẽ mọi bất đồng chính kiến. Theo tổ chức Phóng viên Không Biên giới (RSF), đây là một trong những quốc gia giam giữ nhiều nhà báo nhất thế giới”.

Xem thêm:

Luật Khoa 360: Những điều bạn cần biết về Trương Huy San và Điều 331

Trương Huy San (nhà báo Huy Đức) vừa bị truy tố theo Điều 331, Bộ luật Hình sự vào ngày 12/2. Đây là những điều bạn cần biết về ông và Điều 331.

Luật Khoa tạp chíHuỳnh Kha