5 bộ ‘ngốn’ ngân sách nhiều nhất trong giai đoạn 2021 - 2025

Theo Nghị định 123/2016, bộ, cơ quan ngang bộ thuộc Chính phủ, có nhiệm vụ quản lý nhà nước về một hoặc một số ngành, lĩnh vực và dịch vụ công liên quan trong phạm vi cả nước.

Dựa theo các nghị quyết của Quốc hội về phân bổ ngân sách trung ương hằng năm, phóng viên Luật Khoa tạp chí tổng hợp năm bộ được cấp ngân sách thường xuyên nhiều nhất trong các năm 2021, 2022, 2023, 2024, 2025.

Thứ nhất: Bộ Quốc Phòng

Chiếm gần 1/3 ngân sách nhà nước cho các bộ

Theo dự toán chi ngân sách từ năm 2021 - 2025, Bộ Quốc phòng luôn là cơ quan được ưu tiên hàng đầu trong việc phân bổ ngân sách nhà nước.

Chỉ tính riêng năm 2021, Bộ Quốc phòng đã được chi hơn 171.630 tỷ đồng, chiếm gần 1/3 tổng ngân sách dành cho 18 bộ và 4 cơ quan ngang bộ (thời điểm chưa tinh gọn bộ máy).

Để dễ hình dung, số tiền này cao gấp gần 19 lần ngân sách được của Bộ Y tế (9.171 tỷ đồng) và gấp 24 lần ngân sách của Bộ Giáo dục và Đào tạo (7.128 tỷ đồng) trong cùng năm.

Năm 2025, mức chi cho Bộ Quốc phòng tăng lên 272.716 tỷ đồng, tăng gần 60% (tức hơn 101.086 tỷ đồng) so với năm 2021.

Mức tăng này còn cao hơn cả tổng ngân sách mà Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn được cấp trong cả giai đoạn 2021 - 2025 (86.064 tỷ đồng).

 Cơ cấu tổ chức trước và sau tinh giản bộ máy

Bộ Quốc phòng là một cơ quan thuộc Chính phủ, do bộ trưởng đứng đầu, giữ vai trò lãnh đạo, quản lý và chỉ huy cao nhất lực lượng quân đội.

Trước đây, cơ cấu tổ chức của Bộ Quốc phòng gồm Văn phòng Bộ Quốc phòng, Bộ Tổng Tham mưu, Tổng cục Chính trị, Tổng cục Hậu cần, Tổng cục Kỹ thuật, Tổng cục Công nghiệp Quốc phòng, Tổng cục Tình báo Quốc phòng và một số cơ quan, đơn vị trực thuộc khác.

Tuy nhiên, theo chủ trương tinh gọn bộ máy, Bộ Quốc phòng đã giải thể Quân đoàn 3, Quân đoàn 4; thành lập Quân đoàn 34, Quân đoàn 12; đồng thời sáp nhập Tổng cục Hậu cần và Tổng cục Kỹ thuật thành Tổng cục Hậu cần - Kỹ thuật.

Vào ngày 22/3, trong một hội nghị về tổ chức quân sự ở địa phương, Bộ trưởng Bộ Quốc phòng Phan Văn Giang đã chỉ đạo Bộ Tổng Tham mưu nghiên cứu phương án điều chuyển lực lượng quân sự cấp huyện sang lực lượng mới, sau khi bỏ mô hình Ban Chỉ huy Quân sự cấp huyện.

Liên tục mua vũ khí 

Sau khi được Mỹ bỏ lệnh cấm vận vũ khí sát thương vào năm 2016, Việt Nam đã ký nhiều hợp đồng mua thiết bị quân sự của Mỹ với tổng giá trị gần 95 triệu USD (khoảng 2.435 tỷ đồng), theo VOA Tiếng Việt.

Theo phúc trình của Viện Nghiên cứu Hòa bình Quốc tế Stockolm (SIPRI) công bố hồi tháng 3/2019, trong giai đoạn 2014 - 2018, Việt Nam nằm trong top 10 nước mua nhiều thiết bị quân sự nhất thế giới.

Một báo các khác của SIPRI cũng ghi nhận Việt Nam là khách hàng lớn thứ ba của Nga trong hoạt động mua bán khí tài, chỉ đứng sau Ấn Độ và Trung Quốc.

Việt Nam cũng luôn nằm trong “top” khách quen trong việc mua vũ khí từ các nước như Israel, Belarus, Cộng hòa Séc. 

Theo Tiến sĩ Ian Storey thuộc Viện nghiên cứu Đông Nam Á (ISEAS-Yusof Ishak) trả lời với BBC News Tiếng Việt, trong giai đoạn 1995 - 2023, hơn 80% khí tài quân sự của Việt Nam đều được mua từ Nga.

Lý do, vì Nga cung cấp đa dạng vũ khí, giá rẻ hơn Mỹ và không đặt nặng các vấn đề về nhân quyền khi giao dịch.

Vào tháng 8/2024, Việt Nam ký kết với Ấn Độ về việc triển khai gói tín dụng trị giá 500 triệu USD (khoảng 12.818 tỷ đồng) cho quốc phòng.

Ngày 17/12/2024, trong buổi tổng duyệt Triển lãm Quốc phòng Quốc tế 2024 diễn ra tại Hà Nội, Thượng tướng Hoàng Xuân Chiến, Thứ trưởng Bộ Quốc phòng nói rằng Việt Nam “đã thống nhất” mua ba máy bay vận tải quân sự C-130J từ Mỹ (ước tính khoảng 8.972 tỷ đồng/chiếc).

Ngoài ra, có thông tin Việt Nam sắp ký thỏa thuận mua các dàn tên lửa BrahMos trị giá khoảng 17.945 tỷ đồng từ Ấn Độ.

Các chuyên gia nhận định rằng trước áp lực an ninh quốc phòng từ Trung Quốc và sự suy yếu của Nga sau cuộc chiến Ukraine, việc mua tên lửa từ Ấn Độ là lựa chọn tối ưu cho các nước ở Đông Nam Á.

Ngày 20/1/2025, Việt Nam tiếp tục mua 20 cỗ pháo tự hành K-9 Thunder trị giá khoảng 7.691 tỷ đồng do Công ty Hanwha Aerospace của Hàn Quốc sản xuất.

Hiện nay, Bộ Quốc phòng cũng đang quản lý hàng chục doanh nghiệp có 100% vốn nhà nước, như Tổng Công ty Xây dựng Lũng Lô, Hải Sơn, Tổng Công ty 319, Tổng Công ty Đông Bắc, và nhiều doanh nghiệp vừa và nhỏ (các công ty cổ phần 20, 22, 26, 32), v.v.

Theo Báo Quân khu 7, số lượng doanh nghiệp quốc phòng đã giảm từ hơn 300 (trước năm 2000) xuống còn 88 doanh nghiệp có 100% vốn nhà nước thuộc Bộ Quốc phòng và 21 công ty cổ phần có vốn nhà nước do Bộ Quốc phòng quản lý.

Theo Thiếu tướng Nguyễn Quốc Duyệt, các doanh nghiệp Quốc phòng đóng góp khoảng 40.000 - 50.000 tỷ đồng cho ngân sách nhà nước.

Có một sự kiện đáng chú ý trong lĩnh vực quốc phòng là vào tháng 6/2023, năm cựu tướng lĩnh quân đội thuộc Bộ Tư lệnh Cảnh sát biển bị tuyên án từ 15 - 16,5 tháng tù vì tội “tham ô tài sản” với số tiền 50 tỷ đồng. 

Hay vào ngày 29/12/2023, Tòa án Quân sự Hà Nội tuyên án đối với bảy bị cáo trong vụ án liên quan tới các vi phạm tại Học viện Quân y và Công ty cổ phần Công nghệ Việt Á.

Trong đó có ông Hồ Anh Sơn, cựu thượng tá, phó giám đốc Viện Nghiên cứu Y dược học Quân sự (Học viện Quân y), nhận mức án 12 năm tù về tội “lợi dụng chức vụ quyền hạn trong khi thi hành công vụ”.

Thứ hai: Bộ Công an

Bộ Công an là cơ quan quản lý nhà nước về an ninh quốc gia, trật tự, an toàn xã hội, phòng cháy chữa cháy, phòng chống tội phạm; đồng thời chỉ đạo, điều hành toàn bộ hoạt động của lực lượng công an.

Theo dự toán chi ngân sách năm 2025, Bộ Công an được cấp hơn 160.039 tỷ đồng từ ngân sách nhà nước, tăng 46.768 tỷ đồng so với năm 2024. Số tiền này bằng tổng ngân sách được chi cho 15 bộ còn lại, không tính Bộ Quốc phòng và Bộ Giao thông Vận tải (GTVT).